İsmail Heniyye’nin şehadetinden sonra bazı haber sitelerinde Halid Meşal’in yeni lider olarak atandığı haberleri çıkarken Hamas, bu haberlerin gerçekleri yansıtmadığını açıkladı. Heniyye’nin naaşı daha yerde iken bu haberleri kim, neden yaptırdı? Hamas, bu haberleri neden yalanlama ihtiyacı hissetti? Tüm bunlar ne anlama geliyor?
İşte analizimiz…
Hamas'ın yeni liderinin kim olacağı dünyanın gündeminde... Hamas’ın Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye, İran’daki konutunda düzenlenen saldırı sonucunda şehit edildi. Heniyye'nin şehadetinin ardından Hamas'ın yeni liderinin kim olacağı merak edilmeye başlandı.
Hamas'ın liderliği için öne çıkan dört isim var: Yahya Sinwar, Muhammed Daif, Halid Meşal ve Mahmoud Zahar.
Fakat Hamas tarafından yeni lider konusunda herhangi bir açıklama yapılmamasına rağmen bazı haber sitelerinde hareketin liderliğine eski büro şefi Halid Meşal’in atandığı haberleri paylaşıldı.
Bu bir haber miydi yoksa bir temenni miydi açıkçası merak edildi.
Heniyye’nin naaşının defnedilmesinin ardından bir açıklama yapan Hamas, Meşal’in isim vermeden liderliği konusunda çıkan haberleri yalanladı.
Açıklamada, Heniyye suikastının ardından Siyasi Büro ile Şura Konseyinin yeni lideri seçmek için hemen istişarelere başladığı, basın ve sosyal medya platformlarında hareketin liderliğine bazı isimlerin atanmasıyla ilgili gündeme gelen haberlerin asılsız olduğu vurgulandı.
Bu açıklamayla Hamas, belli ki bazı kesimlerin temennisinden öte gitmeyen haberleri yalanlamış oldu. Ama bu gelişmeler kafalarda bazı soru işaretleri bıraktı.
Peki, Heniyye'nin naaşı daha yerde iken kim, neden bu tür haberlerin yapılmasını istedi?
Veya bu haberleri yapanlar ne hedeflemek istedi?
Hamas, neden bu haberleri yalanlamak zorunda kaldı?
Meşal’in yeniden Hamas lideri olması kimin işine yarayacak?
Yahya Sinvar, İsmail Heniyye’nin yerine İran ve Suriye ile iyi ilişkileri olan birinin gelmesini istiyor!
Hamas’ın yeni lider seçimi için yaptığı basın açıklamasının ardından Suudi Arabistan’ın Al Arabiya televizyonu bir iddia ortaya attı.
İddiaya göre; Yahya Sinvar, İsmail Heniyye’nin yerine İran ve Suriye ile iyi ilişkileri olan birinin gelmesini istiyor. Hamas Siyasi Büro Başkanlığı, birkaç ay içerisinde seçimler yapılana kadar geçici biri tarafından yürütülecek. Yahya Sinvar, İsmail Heniyye’nin yerine Halil El Hayye’nin gelmesini istiyor. Yahya Sinvar, şu an Halid Meşal’in Hamas Lideri olmasını kabul etmiyor.
Bu iddia ışığında olaya bakıldığında birilerinin Meşal ile ilgili yaptığı haberler ve Hamas’ın açıklaması biraz daha anlaşılır hale geliyor.
Hem liderlik konusundaki tartışmalara hem de iddianın merkezinde iki nokta dikkat çekiyor: İran’ın desteklediği direniş eksenine yakınlık ve Halid Meşal…
Herkesin dikkatini çeken bu iki noktayı daha iyi anlamak için belki de biraz gerilere gitmek gerekiyor.
Öncelikle hem Hamas tarafından yapılan açıklamada liderlik haberleri yalanlanan hem de iddiada geçtiği üzere lider olması istenmeyen Halid Meşal’in lider olduğu süreçte yaşanan bazı gelişmelere bakalım…
Meşal'in ilk imtihanı: 1988 Tüzüğü mü, yeni siyaset belgesi mi?
Meşal liderliği döneminde bağımsız bir Filistin devleti kurulması için İsrail'e karşı daha pragmatik bir yaklaşım benimsemenin mi yoksa Hamas’ın 1988 tarihli tüzüğünde İsrail'in yok edilmesi çağrısı yapıldığı için savaşmaya devam etmenin mi daha iyi olacağı gibi hassas bir meseleyle karşı karşıya kaldı.
Meşal liderliğinde yayınlanan siyaset belgesinde tarihinde Hamas ilk kez 1988 Tüzüğü'nün aksine, 1967 sınırları içerisinde kurulacak bir Filistin Devleti'ne destek vereceğini açıkladı. Bu adım1988 Tüzüğü'nü çiğneme ve israil'i tanıma anlamına geldi
Hamas’ın hedeflerinden geri adım atması olarak algılanan bu belge, uzun süre hem İslam Dünyasında hem de Hamas içinde ciddi tartışmalara sebep oldu. Bu süreçte Meşal, İsrail’e karşı pragmatist ve yumuşak davranmak eleştirileriyle karşı karşıya kaldı.
Suriye’yi terk etme ve Suriye Dostları Grubuyla yakınlaşma süreci…
Liderliği sürecinde Ürdün ve Katar’dan sonra Meşal, 2001 yılında Hamas’ın siyasi ofisini Suriye'ye taşıdı. Hamas'ı 2012 yılının başlarına kadar Şam'dan yöneten Meşal, Arap Baharı olayları sırasında Suriye’de yaşanan iç çatışmalar nedeniyle Şam’dan ayrıldı. İslam coğrafyasını mezhepsel ayrılıklara sürükleyip büyük fitnelere sebep olan Suriye iç savaşı, Hamas için de büyük bir imtihan ve iç tartışmaların sebebi oldu.
Suriye’de İran destekli Direniş Ekseni ile ABD destekli Türkiye’nin de içinde yer aldığı Suriye Dostları Grubu arasında bir seçim yapmak zorunda kalan Meşal, Suriye Dostları Grubu blokunu tercih etti. Şam’dan ayrıldıktan sonra ilk olarak Türkiye’ye yerleşen Meşal, gelen baskılar sonucu daha sonra Katar’ın başkenti Doha’ya yerleşti. Bu süreçte hareket, büyük hayal kırıklığı yaşadığı gibi, siyasi bürosunu taşıma konusunda ciddi sıkıntılar yaşadı.
Yapılan bu tercihin ardından İran başta olmak üzere Direniş Eksenine bağlı gruplarla arası açılan Hamas, bu süreçte ciddi zorluklarla baş başa kaldı. Yıllardır yaptığı silah ve lojistik yardımlarıyla bilinen İran’ın desteğini kaybeden Hamas, adım adım topraklarının işgal edildiğini ve tercih ettiği Suriye Dostları Grubunun ise kendisine gerekli yardımı yapamadığını gördü.
Hamas, 2017 tarihinde Heniyye’nin lider seçilmesiyle birlikte tekrar İran ile ilişkilerini güçlendirme yoluna gitti. Bu kapsamda üst düzey ziyaretler gerçekleştirdi.
İşte Meşal’in Suriye'den ani şekilde ayrılmak zorunda kalması başlarda Hamas içindeki konumunu zayıflattı. Hatta Meşal, daha sonra bu gelişmenin, Hamas'ın başlıca finansman ve silah kaynağı olan İran ile ilişkilerini etkilediğini söyledi.
El Fetih konusunda görüş ayrılığı…
Aralık 2012’de Meşal, Hamas'ın 25'inci kuruluş yıldönümü dolasıyla düzenlenen törende Gazze'ye ilk ziyaretini gerçekleştirdi. Bu, 11 yaşında Batı Şeria'dan ayrılmasının ardından Filistin topraklarına ilk ziyareti oldu. Meşal bir süre sonra Hamas'ın diğer yöneticileriyle El Fetih-Hamas arasında uzlaşma sağlanması konusunda görüş ayrılığına düştü.
O yurt dışındayken, Hamas 2007 yılında israil ile ilişkisi olan Fetih Hareketi’ni (El Fetih) kısa süren bir iç savaşta yenilgiye uğrattı. Gazze Şeridi’nin yönetimini, İsrail ile barış görüşmelerine açık olan Batı destekli Filistin Yönetimi'nin başı Mahmud Abbas'ın liderliğindeki El Fetih’ten aldı.
Meşal ile Gazze'deki Hamas liderleri arasında, Abbas ile uzlaşı girişimleri konusunda görüş ayrılığı ortaya çıktı. Meşal, Filistin lideri Mahmud Abbas ile ilişkilerin düzeltilmesine destek veriyordu. Diğer yöneticilerse buna sıcak bakmıyordu.
Meşal, daha sonra bu anlaşmazlık nedeniyle istifa etmek istediğini açıkladı. Hamas yöneticileri ile yaşadığı görüş ayrılıkları nedeniyle bir süre sonra Hamas Siyasi Büro Başkanlığı görevini bıraktı. Ardından 2017 yılında yerine Gazze'deki Yardımcısı İsmail Heniyye, Hamas Siyasi Büro Başkanı olarak seçildi.
Bu, Meşal’in örgütün diğer liderleriyle yaşadığı üçüncü ve son görüş ayrılığıydı.
İşte tüm yaşananlar kimlerin Meşal’in tekrar lider olması için haberler çıkardığını, Hamas’ın Meşal’in liderliğiyle ilgili neden yalanlama açıklaması yaptığını daha iyi açıklıyor sanırım…
Hatta Meşal gibi harekete sadık ama diğelerine göre biraz daha ılımlı görünen ve Körfez Ülkeleriyle (Suriye Dostları) iyi ilişkiler geliştiren bir ismin hareketin başına getirilmesi için, Heniyye gibi Direniş Ekseni’ne yakın bir liderin suikaste uğraması bile ihtimal dahilinde.
Ama Hamas yaptığı açıklamayla, bu konudaki net tavrını ortaya koydu ve tuzak kurmak isteyenlerin tuzağını başa çıkararak, liderini ısmarlama yoluyla değil kendi öz iradesiyle seçeceğini duyurdu.
Yine iddialar doğru ise Hamas, daha önce Suriye’de Meşal döneminde yapılan hataya düşmeyerek yeni dönemde de Heniyye gibi Direniş Ekseni’ne yakın bir ismin gelmesini istiyor.